POLISH | ENGLISH
ZAMEK KRÓLEWSKI W SANDOMIERZU
W XI wieku w fazie wczesnopiastowskiej na wzgórzu w pobliżu Wisły został usytuowany drewniany zamek. W 1138 r. testament Bolesława Krzywoustego ustanowił Sandomierz stolicą księstwa dzielnicowego. Gród jako stała rezydencja książąt dzielnicowych i królów musiał zostać rozbudowany. Mieszkali w nim miedzy innymi Henryk Sandomierski, Kazimierz Sprawiedliwy, Leszek Biały, Bolesław Wstydliwy i Leszek Czarny. W 1260 r. w wyniku najazdu tatarskiego miasto i zamek zostały zniszczone, a ludność wymordowana. W XIV w. król Kazimierz Wielki na zgliszczach dawnego książęcego grodu zbudował nowe założenie obronne z kamienia i cegły. Kronikarz Janko z Czarnkowa wymienił sandomierski zamek wśród 32 innych wystawionych z polecenia króla w ramach akcji wzmocnienia obronności kraju. Sandomierz w tym czasie był jednym z najważniejszych ośrodków państwowych Małopolski. Znacząca przebudowa w stylu renesansowym dokonała się za panowania króla Zygmunta I Starego w 1520 r. Pracami zajął się niemiecki architekt Benedykt Sandomierzanin, autor przebudowy zamku na Wawelu. Za panowania króla Zygmunta II Augusta kontynuowano prace przy jego rozbudowie. W 1656 r. zamek składający się z czterech skrzydeł obejmujących kolumnowy dziedziniec, został wysadzony w powietrze przez Szwedów. Ocalało jedynie skrzydło zachodnie, które w latach 1680-1688 za panowania Jana II Sobieskiego zostało przebudowane w wolno stojący budynek typu pałacowego. W 1768 r.w czasie konfederacji barskiej zamek został zniszczony przez kwaterujące w nim wojska rosyjskie. Po III rozbiorze Polski zaborca austriacki przeznaczył sandomierski zamek na sąd i więzienie. Praktyczne funkcjonowanie więzienia rozpoczęło się jednak w 1825 r. w czasach zaboru rosyjskiego. Rozpoczęto w tym czasie przebudowę wnętrz zamkowego gmachu, dzieląc kondygnację mieszczącą wnętrza o reprezentacyjnym charakterze na mniejsze cele. W 1844 roku przystąpiono do zmiany elewacji, a fasadzie wschodniej nadano surowe klasycystyczne formy architektoniczne. U schyłku XIX stulecia półokrągły dziedziniec więzienny obudowano nowym, okalającym jednopiętrowym skrzydłem więziennym – tzw. „rogalem” – a w mur północny wstawiono budynek dla administracji więziennej. W tym czasie więzienie otoczono także nowym murem zewnętrznym. W zamku sandomierskim funkcjonowało więzienie również w okresie totalitaryzmów: faszystowskiego nazizmu i komunizmu (1939-1959). Zamek, w opisanej formie architektonicznej, pełnił funkcje więzienne do 1959 r. Po likwidacji więzienia rozpoczęły się trwające niemal 30 lat prace budowlano-konserwatorskie poprzedzone badaniami archeologicznymi i architektonicznymi. W 1980 roku wysadzono w powietrze budynek administracyjny, rozebrano też więzienny pawilon zwany rogalem. W 1986 r. decyzją Miejskiej Rady Narodowej w Sandomierzu przeznaczono zamek na siedzibę Muzeum Zamkowe w Sandomierz.
Zamek sandomierski znajduje się w Kanonie Miejsc Historycznych w Polsce oraz wraz ze Starym Miastem w listopadzie 2017 r. został wpisany na listę Pomników Historii.
Muzeum Zamkowe w Sandomierzu
Muzeum Zamkowe w Sandomierzu powstało z inicjatywy i potrzeb mieszkańców miasta dokładnie 100 lat temu. Dzięki zaangażowaniu działaczy sandomierskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego Stanisława Karpowicza, księdza Andrzeja Wyrzykowskiego, Józefa Pietraszewskiego i Zdzisława Lenartowicza 5 maja 1921 roku odbyło się uroczyste otwarcie Muzeum Ziemi Sandomierskiej.
Muzeum bada i dokumentuje pamięć o dziedzictwie zarówno lokalnym jak i narodowym. Adaptuje zasoby dla celów turystycznych i kreowaniu związanej z tym oferty która wzmacnia tożsamość lokalnej społeczności, dzięki czemu zyskała status placówki kulturotwórczej z potencjałem, możliwościami i zasobami predestynującymi do nawiązania współpracy międzynarodowej. Równie istotnym aspektem działalności jest realizowane przez Muzeum integrowanie różnych środowisk twórczych, grup społecznych, organizowanie wystaw, konferencji naukowych, prelekcji i spotkań okolicznościowych.
Muzeum pełni funkcję kulturotwórczą w zakresie ochrony i popularyzacji zabytków, historii miasta i regionu, rejestracji historii i przemian kulturowych mieszkańców regionu, związanych z tym projektów naukowo-badawczych, realizuje przedsięwzięcia związane z szeroko pojmowaną sztuką, również działalnością artystyczną (np. poprzez koncerty, występy teatralne itp.).
SANDOMIERZ
Sandomierz jest małym ośrodkiem miejskim o niezwykłych walorach krajobrazowych, położony na granicy Wyżyny Sandomierskiej, usytuowany na siedmiu wzgórzach (stąd często zwany „małym Rzymem”). Znajdują się tu rezerwat przyrody Góry Pieprzowe, liczne wąwozy lessowe (w tym niezwykle popularny Wąwóz Królowej Jadwigi, oraz malowniczo położona dolina Wisły. Przez miasto przebiega kilka szlaków rowerowych i turystycznych, m.in.: Cysterski, literacki, św. Jakuba, Via Jagiellonica oraz Architektury Drewnianej.
Miasto jest ważnym ośrodkiem kulturalnym i gospodarczym. Rocznie przybywa tu nawet pół miliona turystów rocznie. Największym zainteresowaniem zwiedzających cieszą się średniowieczne świątynie, stare miasto i zamek królewski. Na historyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy składa się około 120 zabytków.
